Ολοκληρωμένες

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει ως αντικείμενο να διερευνήσει το ρόλο της ιστορίας στη διαμόρφωση της πολιτιστικής στρατηγικής των χωρών και της διεθνούς εικόνας τους. Αναδεικνύεται η σημασία του ιστορικού παρελθόντος στη δημιουργία του έθνους-κράτους και η επίδρασή του στην προσπάθεια των κρατών να δημιουργήσουν την εθνική τους ταυτότητα. Αναλύεται το πώς η πολιτική σκηνή αναμειγνύεται στη μετάδοση του ιστορικού παρελθόντος στις επόμενες γενιές μέσω της διαμόρφωσης του εθνικού αφηγήματος. Παρουσιάζεται η πολύ ενδιαφέρουσα τάση των τελευταίων δεκαετιών να προσεγγίζεται το παρελθόν μέσα από την οπτική της πολιτιστικής κληρονομιάς (cultural turn). Στο πλαίσιο αυτό, κεντρικό σημείο ανάλυσης αποτελεί η διαμόρφωση εθνικής πολιτιστικής στρατηγικής στο σύγχρονο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον μιας και ο πολιτισμός αποτελεί έναν από τους τρεις πυλώνες της ‘‘ήπιας ισχύος’’ των χωρών. Χρησιμοποιείται ως περίπτωση ανάλυσης η Ισπανία κατά τον εικοστό αιώνα, μια χώρα που συγκλονίστηκε στο διάστημα αυτό από μεγάλα ιστορικά γεγονότα (εμφύλιο πόλεμο, δικτατορίες, κ.ά.). Αναλύεται διεξοδικά ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε η χώρα το ιστορικό παρελθόν της στην προσπάθειά της να χτίσει ένα καλύτερο, δημοκρατικό μέλλον.

Το ιστορικό παρελθόν και η πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν θεμέλιο λίθο για τη χάραξη μελλοντικών στρατηγικών προκειμένου η κάθε χώρα να βελτιώσει την εικόνα της και να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της στη διεθνή πολιτική αρένα. Στόχος της παρούσας διατριβής, η ανάδειξη της συντονισμένης προσπάθειας των χωρών να ενδυναμώσουν την έννοια του εθνικού στοιχείου στο εσωτερικό τους με κύριο εργαλείο τη δημιουργία του εθνικού αφηγήματος αλλά και να αναδείξουν τα ιδιαίτερα πολιτιστικά χαρακτηριστικά τους στο εξωτερικό μέσω της ανάπτυξης πολιτιστικών στρατηγικών, προκειμένου να διασφαλιστεί ένα αύριο ελπιδοφόρο, ευοίωνο και ευήμερο.

Επιβλέπων: Χρήστος Μεράντζας, Αναπλ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποσκοπεί α) στην εις βάθος διερεύνηση της πορείας των εικαστικών πραγμάτων στη συμπρωτεύουσα, β) στη διερεύνηση των ιστορικών και των κοινωνικών συνθηκών δημιουργίας των καλλιτεχνικών έργων, γ) στην ανάλυση των πολιτισμικών δεδομένων της πόλης, δ) στη διαπολιτισμική θεώρηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ε) στην καταγραφή των καλλιτεχνικών ειδών και του καλλιτεχνικού δυναμικού που δραστηριοποιείται στη Θεσσαλονίκη. Η έως τώρα έρευνα για την Τέχνη στη Θεσσαλονίκη διακρίνεται για τον αποσπασματικό και επιδερμικό χαρακτήρα της, καθώς κινήθηκε σχεδόν αποκλειστικά σε μεμονωμένους καλλιτέχνες και σε έργα που τύχαιναν αποδοχής από ένα συγκεκριμένο κοινό, χωρίς να γίνεται εμβάθυνση σε παράγοντες που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της τέχνης και του πολιτισμού. Μετά τον μεγάλο πόλεμο, οι ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, άλλαξαν στη Θεσσαλονίκη. Το προσφυγικό ζήτημα και το μακεδονικό θέμα, ο διαπολιτισμικός της χαρακτήρας, οι ιστορικοί παράγοντες, οι νέες οικονομικές συνθήκες και η αστυφιλία, όπως και η θεωρούμενη «πρωτοκαθεδρία» της στη βόρεια Ελλάδα, σε συνδυασμό με την πρωτογενή πνευματική της ανάπτυξη, τη γειτνίαση με το Άγιο Όρος και με τους πολιτιστικούς θεσμούς που εμφανίστηκαν δυναμικά στην πόλη στα μεταπολεμικά χρόνια, ενίσχυσαν ένα «προφίλ» πνευματικής αυτονομίας, που προώθησε κινήσεις και δράσεις με κύριο στόχο την προβολή ενός καλλιτεχνικού ύφους με πολλά ιδιάζοντα χαρακτηριστικά και γνωρίσματα. Η «Σχολή Θεσσαλονίκης», η οποία αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής μελέτης στο χώρο της λογοτεχνίας, ήταν ένα σύμπτωμα αυτής της αντίληψης για το ρόλο της Θεσσαλονίκης στον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό και τη σημασία που αυτή έχει για την ιστορία του καλλιτεχνικού μοντερνισμού στη σύγχρονη Ελλάδα. Τα αναμενόμενα αποτελέσματα θα βασίζονται αφενός σε μία οριζόντια εξέταση των εικαστικών συμβάντων σε συνδυασμό με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα και αφετέρου σε μία συσχέτιση με όψεις του πολιτισμού (από τη λογοτεχνία, το θέατρο και τον κινηματογράφο), που συνθέτουν κάθετα τις πνευματικές ιδιότητες της πόλης.

Επιβλέπoυσα: Ιλιάνα Ζάρρα, Καθηγήτρια, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

H παρούσα επιστημονική εργασία χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο καταγράφει την εξέλιξη των νέων μορφών αστικού χώρου εστιάζοντας στο παράδειγμα του Αγρινίου, μιας νεοελληνικής πόλης, που αναπτύχθηκε κατά τον 20 αιώνα. Την εξέλιξη των χώρων συνδέει άμεσα με τις ιστορικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που οδήγησαν στη ραγδαία αστικοποίηση και επέκταση της πόλης. Η συσχέτιση τους ξεκινάει χρονικά στις αρχές του 20ου αιώνα, περιλαμβάνει τις περίοδους του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, του Εμφυλίου και ολοκληρώνεται τη μεταπολεμική περίοδο το έτος 1974. Στα παραπάνω χρονικά πλαίσια η παρούσα έρευνα εστιάζει ενδελεχώς σε δημόσιους χώρους όπως πλατείες, γήπεδα, μαρτυρικούς τόπους, δημοτική αγορά, Πάρκα, εκκλησίες, νεκροταφεία συγκοινωνιακούς κόμβους κ.ά. Συγκεκριμένα εξετάζονται οι συνθήκες δημιουργίας, η χρήση τους, η εξέλιξή τους, η λειτουργική ένταξή τους στο κοινωνικοοικονομικό γίγνεσθαι της πόλης και παράλληλα η νοηματοδότησή τους με διάφορες οπτικές (π.χ. παρουσία μνημείων, ονοματοδοσία). Στόχος των ανωτέρω προσεγγίσεων είναι η αποτύπωση του μετασχηματισμού τους και η χρήση τους ανάλογα με τις εκάστοτε κυρίαρχες κοινωνικές, ιδεολογικές και οικονομικές τάσεις που καταγράφονται στην πόλη και που επέβαλλε η δημόσια-θεσμική μνήμη. Το δεύτερο μέρος επιχειρεί να καταγράψει την υποσυνείδητη λειτουργία του χώρου όχι από την πλευρά της κυρίαρχης θεσμικής μνήμης αλλά μέσω των αναπαραστάσεών τους. Επιλέγεται η λογοτεχνία διότι η πόλη του Αγρίνιου δεν έχει αξιόλογες αναφορές σε άλλες μορφές τέχνης όπως η ζωγραφική ή ο κινηματογράφος. Η αποτύπωση των χώρων επιχειρείται να δοθεί σε τέσσερις θεματικές αφηγήσεων. Η πρώτη εξετάζει τις λογοτεχνικές αναφορές για την «περίκεντρη» αγροτική πόλη του καπνού με τις διαδοχικές διαβάσεις και διαδρομές. Η δεύτερη εξετάζει το Αγρίνιο ως ταραγμένη πόλη στα χρόνια του πολέμου, τις εξόδους διαφυγής και ,κυρίως, τη λογοτεχνική αναπαράσταση των τόπων μαρτυρίου. Η τρίτη θεματική επιχειρεί να προσεγγίσει την πόλη μέσω των αναμνήσεων απλών ανθρώπων και αφού τις συγκολλήσει, να δημιουργήσει ένα ενιαίο λογοτεχνικό μνημονικό παζλ ,καταγράφοντας με τον τρόπο αυτό τις υποσυνείδητες εμπειρίες της. Η έρευνα κλείνει με την τέταρτη θεματική η οποία παραθέτει τις λογοτεχνικές εκείνες εστιάσεις που επικεντρώνουν περισσότερο στην υλικοαισθητική περιγραφή των χώρων.

Επιβλέπoυσα: Θεοδώρα Μονιούδη-Γαβαλά, Καθηγήτρια, Πανεπιστήμιο Πατρών

Σκοπός της προκείμενης διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση της παιδαγωγικής αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών διαδικτύου στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την αξιολόγηση μίας διδακτικής παρέμβασης για τη διδασκαλία της Ιστορίας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με έμφαση στις θεματικές ενότητες που αφορούν στην τέχνη και στον πολιτισμό.

Σύμφωνα με την επισκόπηση της βιβλιογραφικής θεωρίας και έρευνας στο χώρο της εκπαίδευσης, η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών διαδικτύου στη μαθησιακή διαδικασία συνδέεται με σημαντικά μαθησιακά αποτελέσματα. Ειδικότερα, έχει επισημανθεί η συμβολή τους στην επίτευξη των γνωστικών, των κοινωνικο-συναισθηματικών και των ψηφιακών στόχων της διδασκαλίας. Μέσα από τις πολλαπλές επιλογές και τις δυνατότητες που προσφέρουν, οι νέες τεχνολογίες διαδικτύου εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις για ενεργητική και αυτορρυθμιζόμενη μάθηση. Ο μαθητής τοποθετείται στο κέντρο της εκπαιδευτικής πράξης και αυτενεργεί για την κατάκτηση των μαθησιακών στόχων.

Παράλληλα, εξετάζεται η εκπαιδευτική αξιοποίηση των αρχών του ψηφιακού παιχνιδιού με στόχο το μεγαλύτερο βαθμό εμπλοκής και εμβύθισης στη μαθησιακή διαδικασία. Η υιοθέτηση των αρχών της παιχνιδοποίησης στη δημιουργία εκπαιδευτικών παιχνιδιών σοβαρού σκοπού ή στο σχεδιασμό διδακτικών σεναρίων με παιχνιδοποιημένες δραστηριότητες έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι διευκολύνει τη μάθηση και συνεπικουρεί στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης. Συγκεκριμένα, το παιγνιώδες πλαίσιο συνδέεται με την ανάπτυξη της δημιουργικότητας, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, και την προαγωγή δεξιοτήτων αντιμετώπισης προβληματικών καταστάσεων, διαπραγμάτευσης και λήψης αποφάσεων. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στην ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων και στην επικράτηση μίας ευχάριστης ατμόσφαιρας μέσα στην τάξη.

Το παρόν πόνημα επιχειρεί την παιδαγωγική σύζευξη των νέων τεχνολογιών διαδικτύου με τις αρχές της παιχνιδοποίησης στο σχεδιασμό μίας διδακτικής παρέμβασης που στοχεύει στη διεύρυνση της ιστορικής γνώσης και στην προαγωγή της πολιτιστικής κουλτούρας μίας ομάδας δεκαοκτώ (18) μαθητών -έξι (6) κοριτσιών και δώδεκα (12) αγοριών- στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειμένου της Ιστορίας. Η διδακτική μέθοδος που επιλέχθηκε ήταν διερευνητική και ομαδοσυνεργατική με σκοπό τη βιωματική προσέγγιση της γνώσης. Για την ανάπτυξη της διδασκαλίας χρησιμοποιήθηκε η διαδικτυακή εφαρμογή ελεύθερης πρόσβασης Artsteps. Επιπροσθέτως, το μάθημα υποστηρίχθηκε με φύλλα εργασίας για την οριοθέτηση των κατευθύνσεων της διερευνητικής δραστηριότητας. Απώτερος στόχος του μαθήματος ήταν η δημιουργία ομαδικών εικονικών εκθέσεων για τους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα, κατά την προϊστορική εποχή του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.).

Για την αξιολόγηση της διδακτικής παρέμβασης και της διαδικτυακής εφαρμογής χρησιμοποιήθηκαν οι ερευνητικές μέθοδοι της παρατήρησης, της ομαδικής μη-δομημένης συνέντευξης, και του ερωτηματολογίου διαβαθμισμένης κλίμακας Likert για την εκτίμηση των αντιλήψεων και απόψεων των μαθητών. Τα αποτελέσματα έδειξαν την επιτυχία της διδακτικής παρέμβασης στην επίτευξη των γνωστικών και παιδαγωγικών στόχων του μαθήματος. Ειδικότερα, το μάθημα δημιούργησε συνθήκες ενεργητικής, δημιουργικής, συνεργατικής και παιγνιώδους μάθησης. Επιπλέον, συνέβαλε στην καλλιέργεια θετικότερης στάσης των μαθητών σε θέματα τέχνης και πολιτισμού αφενός και στην Ιστορία αφετέρου. Τέλος, οι μαθητές πλειοψηφικά διατύπωσαν θετικά σχόλια για την ευχρηστία και το εικονικό περιβάλλον της εφαρμογής Artsteps, καθώς και τη συμβολή της στην εμπέδωση του μαθήματος.

Επιβλέπων: Δημήτρης Τσώλης, Επίκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Η παρούσα διδακτορική διατριβή πραγματεύεται ζητήματα που σχετίζονται με τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αναφορικά με καινοτόμες διδακτικές πρακτικές που εμπλέκουν τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην εκπαιδευτική πράξη. Διερευνάται η εκπαιδευτική ταυτότητα των λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης ως προς τις ΤΠΕ, και ειδικότερα το γνωστικό, διδακτικό, εξωδιδακτικό, προσωπικό προφίλ στο συγκεκριμένο πεδίο ενδιαφέροντος,  καθώς και οι αντιλήψεις τους για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη. Επιπλέον μελετάται η επιρροή που ασκεί το ευρύτερο κοινωνικό, πολιτισμικό και οικονομικό συγκείμενο στη διαμόρφωση των παιδαγωγικών πεποιθήσεων των εκπαιδευτικών αναφορικά με τις ΤΠΕ. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται τα προσωπικά και εξωγενή προσκόμματα που αντιμετωπίζουν για την επίτευξη της  ενσωμάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Η μελέτη των προαναφερθέντων ζητημάτων αποτελεί τη βάση για τη στόχευση ως προς το  κεντρικό θέμα της διατριβής, που αφορά στο εκπαιδευτικό ψηφιακό παιχνίδι. Η ευρεία χρήση των ψηφιακών παιχνιδιών από τους εφήβους, ο επιτυχής για τη γνωστική ανάπτυξή τους συνδυασμός  παιχνιδιού – μάθησης και η δυνατότητα αξιοποίησης ψηφιακών παιχνιδιών που βασίζονται στη μάθηση (Digital Games Based Learning – DGBL), έστρεψαν το ερευνητικό ενδιαφέρον προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό αποτιμάται αρχικά σε εμπειρικό επίπεδο η δημιουργία ενός και η εφαρμογή δύο εκπαιδευτικών ψηφιακών παιχνιδιών κατά την υλοποίηση Προγράμματος  Σχολικών Δραστηριοτήτων και ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην εν λόγω εκπαιδευτική διαδικασία. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η έρευνα στοχεύει στην ανάδειξη του γενικότερου προφίλ του εκπαιδευτικού Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ο οποίος, επιχειρώντας καινοτόμες διδακτικές  πρακτικές με τις ΤΠΕ, υποστηρίζει την αξιοποίηση ψηφιακών παιχνιδιών για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας.

Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την ανάλυση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων του στοχευμένου δείγματος των εκπαιδευτικών που υποστηρίζουν θερμά την αξιοποίηση των εκπαιδευτικών ψηφιακών παιχνιδιών για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας, αποκαλύπτουν διαφοροποιήσεις από το γενικό δείγμα και διαμορφώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του προφίλ τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει  η πολύ έντονη διαθεσιμότητα των συγκεκριμένων εκπαιδευτικών να μετασχηματίσουν τη διδακτική τους πρακτική και τον ρόλο τους σε αυτή, η επαναλαμβανόμενη εθελοντική συμμετοχή τους σε καινοτόμες εξωδιδακτικές συνεργατικές δράσεις με τους μαθητές/τριες, η συστηματική ενασχόλησή τους με τις ΤΠΕ για την προετοιμασία της διδασκαλίας και την αυτοεπιμόρφωση, η συχνότερη αξιοποίηση των ΤΠΕ στην καθημερινή διδακτική πράξη και η περιορισμένη αρνητική επίδραση των εξωγενών προσκομμάτων στην προαναφερθείσα επιλογή. Αναφορικά με τις αντιλήψεις τους για τις ΤΠΕ , αυτές αναγνωρίζονται πιο ισχυρές κυρίως ως προς το πεδίο της συνάρτησής τους με τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας, της επαγγελματική τους εξέλιξης και της πρόθεσής τους να προσδίδουν έναν ενδιαφέροντα και ελκυστικό χαρακτήρα στη διδασκαλία, προκειμένου να ενισχύουν τα κίνητρα μάθησης των εκπαιδευόμενων.

Επιβλέπων: Δημήτρης Τσώλης, Επίκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών

Καλωσορίζοντας τη νέα ψηφιακή εποχή ο Πολιτισμός και η κληρονομιά του ενσωματώνει καθημερινά όλο και περισσότερο την τεχνολογία και τις εφαρμογές της Πληροφορικής στην έρευνα και την καθημερινή του πρακτική. Η παρούσα διατριβή φιλοξενεί μια, ιδιαίτερα, εκτεταμένη έρευνα της διεθνούς βιβλιογραφίας αποδελτιώνοντας μια πληθώρα ψηφιακών συστημάτων που υποστηρίζουν με τις υπηρεσίες τους ποικίλα επιστημονικά πεδία του Πολιτισμού. Μέσα από την παραπάνω έρευνα καθίσταται σαφές ότι οι ψηφιακές υπηρεσίες που έχουν προταθεί έως σήμερα, στη μεγάλη πλειοψηφία τους, αφορούν την υποστήριξη των διαδικασιών της ψηφιοποίησης, της ψηφιακής διατήρησης και διάσωσης, αλλά και της οργάνωσης και γνωστοποίησης της πολιτισμικής πληροφορίας.

Στη διατριβή αυτή προσπαθούμε να αποτυπώσουμε το επόμενο βήμα στη σχέση Πληροφορικής και Πολιτισμού, παίρνοντας σαν δεδομένο ότι η τεχνολογία δεν μένει σταθερή και καθημερινά τροφοδοτεί την ανθρωπότητα με νέα επιτεύγματα (Διαδίκτυο των Πραγμάτων, Επαυξημένη και Εικονική Πραγματικότητα, Σημασιολογικός Ιστός, Μη Επανδρωμένα Ιπτάμενα Οχήματα). Η απάντηση που προτείνει αυτή η διατριβή είναι ο εκσυγχρονισμός των ψηφιακών υπηρεσιών που υποστηρίζουν τις διαδικασίες διαχείρισης (καταγραφή, ψηφιοποίηση, οργάνωση, διάχυση, αξιοποίηση) της πολιτισμικής πληροφορίας ούτως ώστε να γίνουν περισσότερο επίκαιρες, προσαρμοστικές, επεκτάσιμες, εξατομικεύσιμες και αποτελεσματικές ή αλλιώς πιο «έξυπνες». Προτείνουμε τη δημιουργία έξυπνων ψηφιακών περιβαλλόντων που να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρουν έξυπνες υπηρεσίες για τον Πολιτισμό και την κληρονομιά του, με σύγχρονο τρόπο, αλλά και να υποστηρίζουν την βιωσιμότητα του φορέα που τα λειτουργεί.

Επιβλέπων: Δημήτρης Τσώλης, Επίκ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πατρών