Στοιχεία Μεταβυζαντινού και Οθωμανικού Πολιτισμού
EIS807 Στοιχεία Μεταβυζαντινού και Οθωμανικού Πολιτισμού
Διδάσκων: Χρήστος Μεράντζας | Περίγραμμα μαθήματος [αρχείο pdf]
Στο πλαίσιο του μαθήματος εξετάζεται ο μεταβυζαντινός υλικός πολιτισμός ενταγμένος στο περιβάλλον της οθωμανικής αυτοκρατορίας και της βενετικής κυριαρχίας -σε ό,τι αφορά στην Κρήτη και στα Επτάνησα-, με αναφορά σε ζητήματα καλλιτεχνικής έκφρασης και παραγωγής (κοσμική και θρησκευτική ζωγραφική, ασημουργία, κεραμική) και διαπερατότητας της θρησκευτικής και κοσμικής τέχνης από τη δυτική και την οθωμανική παράδοση, για την περίοδο από τον 15ο έως και τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο μεταβυζαντινός υλικός πολιτισμός (κοσμική και θρησκευτική τέχνη) πεξετάζεται στο περιβάλλον ενός ευρύτερου πολιτισμικού χώρου, σε συνάρτηση με ζητήματα διαμόρφωσης της νεοελληνικής ταυτότητας και του ρόλου της θρησκείας στη συγκρότηση της ταυτότητας και σε σχέση: α. με την κοινωνική δομή και την οικονομία του αστικού πληθυσμού στα Βαλκάνια με έμφαση στην εμπορική δραστηριότητα, β. με την ιδεολογία των βαλκανικών κοινωνιών με τις επιμέρους διαμορφώσεις εξουσιαστικών και ηγεμονικών αντιλήψεων, γ. με τη διαχείριση του φορτίου της οθωμανικής κληρονομιάς στη διαμόρφωση της ιστορικής ταυτότητας, δ. με τις διαδικασίες εξευρωπαϊσμού (εκβιομηχάνιση) που υποσκάπτουν τις βάσεις της οθωμανικής πραγματικότητας, ε. με την εστιακή δυναμική των ορεινών οικονομικών συστημάτων, και στ. με τους μηχανισμούς διαμόρφωσης των εθνικών κρατών με βάση εθνοτικά χαρακτηριστικά.
Επίσης, οι φοιτήτριες/φοιτητές εισάγονται στδιακά στη μελέτη της μεταβυζαντινής εικαστικής παραγωγής του 15ου και 16ου αι., που συνεχίζει την παράδοση της βυζαντινής, και στη συνέχεια παρακολουθούν τη μετεξέλιξη του φαινομένου στη Βαλκανική από τον 17ο έως και τον 19ο αιώνα μέσα από την ανάλυση της τέχνης και της τεχνικής των επαρχιακών συνεργείων ζωγράφων. Αναλύεται παράλληλα, στο πλαίσιο των συναντήσεων, το ιστορικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και της Βαλκανικής στους Οθωμανούς, καθώς και το προνομιακό καθεστώς ανάπτυξης της θρησκευτικής τέχνης στις περιοχές υπό βενετική κατοχή (Κρήτη, Ιόνια νησιά). Η ζωγραφική παραγωγή εξετάζεται σε συνάρτηση με την αναδυόμενη αστική οικονομία και την ανάπτυξη των πόλεων στο πλαίσιο της ευρύτερης μεσογειακής οικονομικής συγκυρίας του 15ου και 16ου αι. Ιδιαίτερη, επίσης, αναφορά γίνεται στο φαινόμενο του μοναχισμού και της ακμής του κατά τον 16ο αι.
Προτεινόμενα συγγράμματα
- Τα Βαλκάνια, Mazower Mark (Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 21978)